Μέρος ΙΙ
Νίκος Εγγονόπουλος
(τα γαλλικά ποιήματα)
LE PAPE AUX ENTONNOIRS
La stupeur trigonométrique rétrograde des fleurs funestes évoque, pour moi seul, les pâleurs latescentes des bottins séraphiques et alpestres. Je m’explique : un cœur, fut-il en or, ne saurait en aucune façon résister aux clameurs guerrières des nègres-blancs mystiques, collectionneurs austères de timbres-poste et de losanges pourris. Ainsi, un marbre et un Arabe, ajoutés à deux téléphones lépreux et à un corollaire aussi absurde que funambulesque, donneraient forcément une somme « X » qui, ajoutée aux soutanes arachno-deltoides de ces messieurs et des mégots sismiques, donnerait, à son tour, les seules portes latérales connues des efflorescences espagnoles anti-masturbatrices. Les déprédations et carences automobiles unijambes ne sont invoquées ici qu’à cette seule fin : préserver les ostensoirs automatiques à venir de la décortication sexuelle des forêts et des astres. Enfin, pour être bref : une magnéto, une Minerve décolleuse de phares, Picasso, voici les seuls résultats de mes recherches africaines et sentimentales. D’ailleurs, je suis poète.
VANITE BLEU
Vers pour être gravés sur
Un verre de lampe
Mon cœur est un couteau
Qu’on étrangle
Comme on descend
à pas de velours
à pas de velours de vache –
un escalier
et qu’au loin sur l’horizon vague
d’automne
dans la campagne attristée par le soir
les corbillards secrets
des vierges nubiles
sous une pluie battante
de vieilles lunes
et d’oiseaux morts
demandent dans des attouchements obscènes
aux (clo)portes molles
l’oubli tiède
de mes baisers
et je descends toujours
-tandis que sur chaque palier les portes claquent –
une main plongée dans le vent du large
avec un sentiment profond
de dégoût
pour moi-même
pour tout ce qui n’est pas
elle pour tout ce qui n’est pas
(ou ne fut pas) fenêtre
désir
cerceau
pluie
sein
ange
mystère
r i e n
(Μην ομιλείτε εις τον οδηγό, 1938)
L’EVASION DE CENTAURES
Sous les signe des taureaux, écarteleurs des nuits,
J’ai surpris les secrets des armoires astrales.
Seuls, les sons des tam-tams, aux angoisses papales,
Ont répandu mes rêves et rivé mes ennuis.
Pourtant, dans les austères régulateurs lyriques,
J’ai sondé, au Mexique, les transes des sauriens :
ma nuit ne fut qu’un tas de cadavres isauriens
Et mon jour un soleil éclairant les boutiques.
Jamais las, épargné les soudures des mornes,
Je porte les fruits obscurs aux cercueils dédiés,
Et mes seuls cris fleurissent kilomètres des bornes.
Cinyres, dont la voix file aux quenouilles des pâtres,
obscénité céleste dans nos sens irradies,
Sortez des pans de murs aux grands gestes idolâtres.
ESPOIRS MEXICAINS
à Mr. André Breton
C’est dans les seules premières décades de la « râpe à écrire »
Vivipare que sont conservés – à froid – les vaporisateurs
sanguinaires autodidactes épars dans les plaines d’Ennui. J’en
ai fait moi-même l’expérience au moyen de deux bâtonnets sternaux,
en forme de fourrure, qu’on introduisait profondément
dans le blanc de l’œil, comme une potence. Encore est-il nécessaire d’ajouter à ce propos que,
n’était le Métro transversal
désorbité du grand paillard sinistre aux documentations mensongères et trompeuses, on se
serait trouvé face à face avec les plus durs problèmes- d’ailleurs irrésolus à l’heure qu’il est- des
incohérences ternaires saxophones et saxophages.
Heureusement- et non seulement pour notre bonheur mais
Aussi pour notre édification- Mr. André Breton veillait, partisan
Héroïque et farouche, aux côtes d’u e révolution permanente
Et d’une « permanente » révolutionnaire. De là, il n’y a
Qu’un pas pour déduire que tous nos espoirs et tous nos désirs
Prenaient peu à peu l’apparence grandiose et glorieuse d’une
tête de taure, symbole de la fécondité et du concept le plus noble
et le plus pur. Notre plus fol espoir semblable à notre plus
fol espoir. Semblable aussi, dis-je, en plus d’un point- pour
ne pas dire en tous- à un sexe doux des femmes les plus aimées,
les plus nues, les plus vues.
(Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής, 1939)
SYLLABAIRE
I
en les cadences sûres
aux parfum roses et
suaves
d’un climat de mort
des statues
jamais érigées
-pourtant métaphysiques-
dans les cités de marbre
j’ai gravé
sur mon front haut
et pur
en lettres de feu
ces mots:
jamais
II
les mots âcres
et subtils
sertis
en les réminiscences abstraites
des îles
partagent en mon
cœur
(qu’ils simulent)
les roses roses de ma vie
des roses roses
de ma
mort
(Η επιστροφή των πουλιών, 1946)
AU CHÂTEAU D’AMBOISE
La rhomhée est un fer qui se prolonge au loin. Si la
Lumière tout entière éveille les fils de la vertu, elle se
Trouve, et reste, dans l’ignorance du ciel qu’elle a capturé.
La salive se couvre la bouche et sert d’humeur
Vitale à la terre aride des deux côtés du fleuve. Il faut
Prendre en considération que l’endurance est une brouette
que l’on jette à terre au réveil. La peinture surpasse
toute œuvre humaine par le retour des hublots
des membres et leur fonctionnement. Cette mélodie, cette
méthode, cette méprise: arbres, prairies, chevaux, barbes,
foyers, se croisent après avoir pénétré dans les soupiraux
de lanternes de grosseurs diverses. Le corps apparaîtrait
alors pour refuser un homme rougi à moitié,
comme nous le prouve un petit trou qui s’est brisé après
une longue course du côté de la bouche en fusion. Tu
peux accélérer un grand et beau fruit: l’imite inflige
un mugissement cruel et sonore dans son propos.
C’est – à – dire au moment où l’animal entendra des instruments
d’une grande douleur.
LA REVOLTE DES JOUR
à E.L.T. Mesens
ils étrennent des étrons
en guise de chapeaux
en guis de chapeaux hauts
de chapeaux melons
de chapeaux – étrons
c’est ainsi qu’il y eut la guerre
la dernière guerre
et l’avant dernière:
les hommes sont si ternes
les hommes sont si bons
laisser - moi l’espoir
laisser - moi chanter
chanter à tue - tête
les guerres les félons
les bateaux - citernes
les bateaux - citrons
les chapeaux – étrons
PICASSO
à Pablo Picasso
le toréador vit à présent à Elassona
installé à longueur de journée sur la place aux gros
pavés sous les platanes
et l’homme du café va vient revient sans cesse et renouvelle
le café dans la tasse et la tabac dans le narghileh du toréador
jusqu’à ce que nostalgiquement passent les heures
et que des myriades d’oiseaux s’assemblent
dans le feuillage touffu des platanes
ce qui veut dire que le soleil se couche
c’est alors que les conspirateurs un à un se glissent
dans l’étroite ruelle
silencieux comme tombe la nuit et les aide
presque invisibles à se rassembler eux aussi
tels les oiseaux
là où ils le doivent
et de grosses larmes coulent de leurs misérables prunelles
et la mère qui veut anéantir les fascistes
dans la chambre assombrie où se concertent à voix basse
les conspirateurs
-du plafond pendent des grappes de piments rouges qui sèchent –
de ses mains caleuses que décorent les rosaires
elle ôte le verre de la lampe et l’allume
et ces mêmes mains caleuses salies maintenant par le pétrole
tranquillement elle les essuie sur son tablier
et comme –ainsi qu’il a été déjà dit – elle ne désire
rien tant que d’anéantir les criminels
la vieille prend la lampe de dessus la table
ouvre avec une certaine hâte la fenêtre
et tend dehors
- dans la nuit –
la main énorme qui tient la lampe
vieille mère ! lui crie – t – on
où portes – tu cette lampe ?
mais à l’instant même dans les champs d’Avila se meuvent
des ombres suspectes aux militraillettes sous l’aisselle
et comme de loin brillait pareille à une étoile
la lumière brandie à la fenêtre
une à une se mirent à résonner les guitares
et les gitanes se mirent à danser
avec leurs beaux culs et leurs larges jupes aux mille couleurs
tandis que de leurs chaudes bouches fardées –comme un cri de douleur –
s’échappait le texte de la chanson:
« je te dirai ma solitude par Soleares »
et les majors s’acharnaient sur les guitares
et la canaille fasciste tirait en plein sur la foule
et elles sous leurs mules de satin
-aux hauts talons –
par terre –sur les gros pavés – elles piétinaient mon cœur
mais c’est alors que ce fut à en perdre la tête
lorsqu’un taureau au poil rouge entra en scène
des flammes lui sortaient des naseaux
et des banderilles lui piquaient douloureusement l’échine
et le garrot
et il se mit de çà de là à cogner de la tête
éventrant
dépeçant les chairs avec ses cornes
jetant haut en l’air
tout ce qu’il touchait
et des monceaux de cadavres s’amoncelaient
cadavres de chevaux d’hommes
dans les rivières du sang qui coulait
(des banderilles lui DECORAIENT douloureusement
l’échine et le garrot)
et les jeunes filles aux seins merveilleux s’étendirent par
terre
et dans leurs yeux radieux se couchaient
et se levaient
des soleils
(Στην κοιλάδα με τους ροδώνες, 1978)
11 σχόλια:
Eλπίζω, αγαπητέ Grand Ecrivain, να μην εξωκείλει το αφιέρωμα σε έλληνες γαλλόπληκτους ποιητές όπως ο Xριστόφορος Λιοντάκης ή, ετι χειρότερα, ο Θανάσης Xατζόπουλος. Θα παρακολουθώ.
Mατθαίος K.
Αγαπητέ Ματθαίο Κ. αρχικώς σκεφτόμουν να περιοριστώ στους υπερρεαλιστές... αν και δέδομένου του γεγονότος ότι ο Άρης Αλεξάνδρου έχει γράψει ορισμένα εξαίρετα ποιήματα στα γαλλικά, je suis perplexe... Μολονότι δεν θα συγκατέλεγα τον Αλεξάνδρου στους γαλλόπληκτους νεοέλληνες ποιητές, το αφιέρωμα θα είχε ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν περιελάμβανε καθολικά όλους όσους επηρεάστηκαν και εμπνεύστηκαν - ή και κατακλέψαν, όπως ο Ελύτης - τη γαλλική ποίηση... οπότε σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε δυστυχώς ή ευτυχώς να συμπεριλάβουμε και τον Λιοντάκη και τον Χατζόπουλο... θα δούμε... αναλόγως τα κέφια...
Ενδιαφέρον αυτό για τον Ελύτη..
Αναφέρεσαι σε συγκεκριμένη περίοδο ή στο σύνολο του έργου του;
Melen, αρκεί να ανατρέξετε στις μεταφράσεις του Eλυάρ που έχουν δημοσιοποιηθεί στο παρόν blog για να διαπιστώσετε σχήματα και εικόνες που έχει κατ' εξοχήν μεταφέρει στα ελληνικά ο Eλύτης. Aν δείτε και τις μεταφράσεις του ίδιου του Eλύτη σε Γάλλους υπερρεαλιστές, θα καταλάβετε ακόμη καλύτερα τις επιρροές και τις προθέσεις του Έλληνα ποιητή.
Mατθαίος K.
Y.Γ. Aγαπητέ, Grand Ecrivain, υπάρχουν και άλλου τύπου Γαλλόπληκτοι Έλληνες ποιητές - σε βαθμό ψευδωνύμου. Nα περιμένουμε και ανάρτηση Σωτήρη C' est la vie;
Aλεξάνδρου πάντως βάλτε - μαχαίρι διπλής κόψεως· το ίδιο και το πλήγμα.
Ματθαίε Κ.,
προφανώς και ο Ελύτης έχει μεταφέρει στα ελληνικά εικόνες και σχήματα γάλλων ποιητών.Είναι επίσης εξίσου πασίδηλο και στις μεταφράσεις του.
Δεν είναι όμως ίδιος ο Ελύτης του Άξιον Εστί με τον Ελύτη του Μικρού Ναυτίλου ή του Ημερολογίου..
Αυτή είναι η γνώμη μου
και μ ενδιαφέρει -καθότι έτυχε αρκετές φορές να έχουμε κοινά σημεία αναφοράς- να μάθω την άποψη του grand ecrivain επί του θέματος
(και τη δική σας βεβαίως
εάν θέλετε)
Καλημέρα σας!
Αγαπητέ Ματθαίο με προλάβατε... Melen προσωπικά αναφέρομαι στην περίοδο που ο Ελύτης εξακολουθεί να είναι ποιητής, πριν δηλαδή εκείνος να μετατραπεί σε αρθρογράφο του Super Κατερίνα... Διότι τα ποιητικά του πονήματα μετά το 1971 (Το φωτόδεντρο και η δέκατη ομορφιά, Το μονόγραμμα)απλώς δεν διαβάζονται... Το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοτικά έργο του (σχεδόν πάνω από τα 3/5 του τόμου των απάντων)προέρχεται από την περίοδο ακριβώς αυτή, αποτελεί καθαρό δυστύχημα για την ελληνική ποίηση... Τώρα συγκεκριμένα ως προς την τεθείσα ερώτηση, αν διαβάσετε εκ παραλλήλου και εξονυχιστικά τους Προσανατολισμούς και τον Ήλιο τον πρώτο με τις αντίστοιχες ποιητικές δουλειές της δεκαετίας του '20 τόσο του Aragon όσο και κυρίως του Eluard δεν θα δυσκολευτείτε καθόλου να καταλάβετε τι εννοώ... ποιητική, εικονοπλασία, περιεχόμενο ακόμα ακόμα και ρυθμός κάποτε είναι "κλεμμένα"... φυσικά δεν σκοπεύω να παραστήσω την ποιητική αστυνομία... άλωστε ο Poe συνήθιζε να λέει ότι οι μεγαλύτεροι λογοτέχνες στην ιστορία ήταν οι μεγαλύτεροι λογοκλόποι... απλά ενοχλούμαι όταν ο Ελύτης παρουσιάζεται σαν κάποιο είδος παρθενογέννεσης, σαν κάποιο ξεχωριστό φαινόμενο απρόσιτου διαμετρήματος, σαν ένας από τους γνησιότερους και πιο πρωτότυπους ποιητές της νεοελληνικής ποιητικής ιστορίας... όλοι ανεξαιρέτως έχουν τις καταβολές τους... απλά ορισμένοι ποντάροντας σε μια γενική άγνοια καταφέρνουν να τις αποκρύψουν...
συγγνώμη ξέχασα εκ παραδρομής το τέταρτη από το δέκατη... είναι φυσικά το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά...
Grand Ecrivain, με προλάβατε κι εσείς με τη σειρά σας. Ήθελα να αποφύγω την παράθεση στίχων Eλυάρ και Eλύτη και σκόπευα να αναφερθώ στους Προσανατολισμούς. Σαφώς και ο Eλύτης δεν είναι ο ίδιος παντού. Σαφώς οι Προσανατολισμοί δημιουργούν απίστευτες προσδοκίες και απαιτήσεις ως έργο ένος έλληνα εικοσιεξάχρονου ποιητή. Kαι σαφώς η γενιά του '30 μάς έμαθε κάτι σημαντικό: η καλύτερη ανάγνωση είναι η μετάφραση. H καλύτερη κριτική είναι η μεταφραση - εφαρμοσμένη μάλιστα. Aν αποσιωπήθηκαν ή αγνοήθηκαν οι καταβολές αυτών των ανθρώπων, οι επαφές τους με την ευρωπαική λογοτεχνία και τα συγκαιρινά τους καλλιτεχνικά ρεύματα, νομίζω πως δεν οφείλεται στους ίδιους. Eκείνοι συχνά φανέρωναν ''την καταγωγή'' τους ή τις προθέσεις τους όπως ανέφερα στο παραπάνω σχόλιο. O θεσμικός ρόλος που ασκήθηκε από κριτικούς της εποχής και η μετέπειτα πολιτική συνθήκη στην Eλλάδα, επέβαλε την ''παράσταση παρθενογέννεση'' που υπαινίσσεται ο Grand Ecrivain. O Eλύτης είναι η ελληνική μεταγραφή των γάλλων υπερρεαλιστών, ο Σεφέρης είναι η μεταγραφή του Έλιοτ, ώρες ώρες στον ρυθμό του Γέητς. Δεν είναι και τόσο αρνητικο αυτό. H ελληνική λογοτεχνία έπρεπε να βρει τα ισοδύναμά της και να ορίσει την πολιτιστική της ταυτότητα μέσα στα πλαίσια της Eυρώπης. Όσο και να μου είναι ξένος ο νεοπλατωνισμός του Eλύτη, όσο και να μ' ενοχλεί η αστική -τότε, μικροαστική σήμερα- ελληνικότητα που ευαγγελίζεται ο Σεφέρης στα ποιήματά του, προτιμώ τη βαλκανική ελληνικότητα του Eγγονόπουλου, οι άνθρωποι αυτοί απελευθέρωσαν δυνάμεις στην ποίηση. Kι αυτό είναι το σημαντικότερο. Aν οι γύρω τους υπήρξαν τυφλοί, ή ανεπαρκείς, δεν έφταιγαν οι ίδιοι, κι ας το εκμεταλλεύτηκαν.
Mατθαίος K.
ΥΓ: Melen συγχώρησε μου τον πληθυντικό... ανακύπτει αυτόματα όταν αρχίζω κι αποκτώ οικειότητα με κάποιον... εν είδει παιγνίου...
Διακειμενικότητα
αγαπητοί κύριοι!
Παρθενογέννηση φυσικά και δεν υπάρχει πουθενά.
Τώρα το κατά πόσο ο Ελύτης εσκεμμένα απέκρυψε τις καταβολές του ή αυτό προέκυψε από τους κριτικούς και την πολιτική συγκυρία, είναι άλλο ζήτημα.
Προσωπικά τείνω περισσότερο προς τη δεύτερη άποψη. (Τείνω για τον Ελύτη, για τον Σεφέρη, είμαι σαφώς της δεύτερης άποψης)
Δε νομίζω πως ο Ελύτης παρουσιάζεται πλέον ως ξεχωριστό φαινόμενο, το αντίθετο μάλιστα. Υπάρχει μια -συνήθως- άδηλη μα πασιφανής απαξίωσή του -τουλάχιστο μεταξύ αυτών που ασχολούνται με την ποίηση.
Δε συμφωνώ με την απαξίωση, όπως δε συμφωνώ και με την παλαιότερη πρωτοκαθεδρία του.
Θα συμφωνήσω με τον Ματθαίο: οι άνθρωποι αυτοί απελευθέρωσαν δυνάμεις στην ποίηση..
Μην ανησυχείτε για τον πληθυντικό.
Κι΄εγώ -θα το έχετε προσέξει- τον χρησιμοποιώ συχνά!
Χαιρετώ, καλό απόγευμα!
Δημοσίευση σχολίου