Αφιέρωμα: Γαλλόπληκτοι Νεοέλληνες Ποιητές

Μέρος Ι

Γεώργιος Εξαρχόπουλος Ματθαίου

Στάθηκε παντελώς αδύνατο να επαληθεύσω τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου αυτού του εντελώς παράδοξου ποιητή, ο οποίος απουσιάζει απ’ όλες, αν δεν απατώμαι, τις ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Το μόνο στοιχείο χρονολογικό που διαθέτουμε γι αυτόν είναι η πρώτη και μοναδική του συλλογή που εκδόθηκε το 1842. Ο Γ. Π. Σαββίδης βεβαιώνει πως επρόκειτο για αυθεντικό τρελό. Προσωπικά πάντως διατηρώ τις επιφυλάξεις μου. Διότι τα ποιήματα του είναι τόσο επιτηδευμένα προκλητικά και παρανοϊκά, που δύσκολα θα μπορούσαν να αποδοθούν στην γραφίδα ενός φρενοβλαβούς. Διότι ένας φρενοβλαβής, αν προκαλεί, προκαλεί εν αγνοία του. Ενώ στα ποιήματα του Εξαρχόπουλου Ματθαίου διακρίνουμε ολοκάθαρα μια συνειδητή πρόθεση να παρωδήσει και να προκαλέσει, πρόθεση που συνοδεύεται και από μια ισχυρή δόση φιλελευθερισμού (έτσι, για παράδειγμα, μέσω τολμηρών συνειρμών, η διαύγεια γίνεται «Λευκάδα», το Άσμα Ασμάτων, μετατρέπεται σε «βήμα βημάτων», ο Ναπολέων-Αναπολέων ‘παίζει’ με την πρωτεύουσα μέχρι πρότινος (1833) του νεοσύστατου ελληνικού κρατιδίου Ναύπλιο-Ανάπλι, κτλ). Πρόθεση παρωδίας, πρόκλησης και φιλελευθερισμός που επιτείνονται από την χρήση καθαρευουσιάνικων σολοικισμών, αρχαιοπρεπών λεξιλογικών τύπων πλάι σε τύπους της καθομιλουμένης (π.χ., του «ονομάτου», «περικαλώ», «νοστιμάδα», κτλ) καθώς και νεολογισμών που θυμίζουν γαλλική προέλευση αλλά που ουδεμία σχέση έχουν με τη γαλλική γλώσσα (γενικά δυσκολεύομαι να πιστέψω πως ο Εξαρχόπουλος γνώριζε γαλλικά· είναι χαρακτηριστικό πως οι ‘γαλλίζουσες’ λέξεις που χρησιμοποιεί είναι η ακουστική εντύπωση που προκαλούν τα γαλλικά σε κάποιον που δεν ξέρει γαλλικά…). Έτσι, η ποίηση του, ενώ επ’ ουδενί λόγω δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ντανταϊστική, με την αυστηρή έννοια του όρου, εισάγει με τόσο βίαιο και ορμητικό τρόπο αφενός το ανούσιο και αφετέρου το παράλογο στοιχείο (l’absurde, με τη διάσταση που δίνει μάλλον στον όρο ένας Camus), θυμίζοντας έτσι εντέλει περισσότερο Ionesco παρά Tzara, γεγονός που δεν μπορεί παρά να μας εντυπωσιάζει και να μας καταπλήσσει. Κατάπληξη που εντείνεται στο έπακρο αν αναλογιστούμε τα δεδομένα της ευρωπαϊκής (πόσο μάλλον της ελληνικής!) ποίησης των μέσων του 19^ου αι.

***

ΕΚΤΑΣΙΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗ

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΟΛΥΤΙΜΟΥ ΗΛΙΑΚΗΣ ΓΑΛΛΙΑΣ

Ως αξιομεγαλοπρεπή Γαλλία υψώνεται τη αληθεία,

όταν η φύσις βοηθή και η τύχη εν τω άμα ο άνθρωπος

υψώνεται χωρίς κανένα πράγμα.

Και όταν εκτιμήσουν τας ηλιακάς γνώσεις του συγγραφέως,

τιμήσουν τότε και αξιομεγαλοπρεπή τρισέβαστον

Γαλλίαν,

ηλιακά υψώνεται τη αληθεία,

δυσεύρετος Γαλλία με αειθαλία

ξιφίλ γαλέρ τη αληθεία,

μεγάλα ρευ αειθαλία.

ΠΑΡΑ

Γ. Εξαρχόπουλου Ματθαίου

και των ποιητών κορυφαίου

Και αφιερώνεται εις το υψηλόν όνομα της Κορώνας

της πολυτίμου Γαλλίας,

ως αξία των σοφών ανδρών

της παιδείας και της ηλιακής μεγαλοπρεπείας.

***

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΗΛΙΑΚΟΣ

Πρόλογος επιταφικού λερμπαλέρ και ηλιακού λόγου της πολυτίμου ανακομίσεως από την Αγίαν Ελένην εις Παρίσιον υψηλού και ηλιακού λειψάνου ανδρός μεγίστου αυξάνουν, δια της μεγίστου διπλωματικοπολιτικής του και αξιοαυτοκρατορικής αξιάστου φυσικής του, καθώς αποδείχθηκε και ην άνδρας υψηλού και ηλιακού βήματος βημάτων το πολύτιμον του όνομα, ήτον και είναι μεγίστου αθανασίας, ήτον άνδρας αειθαλίας ο πολύτιμος Αναπολέων ξιφιμαλέρ επ’ αληθείας. Δια το βαθύ σέβας λοιπόν του υψηλού και ηλιακού μεγίστου τούτου υψηλού ονομάτου, γίνεται η αφιέρωσις εις τους γενναιομεγαλοψηλοελεύθερους άνδρας της πολυτίμου Γαλλίας, άνδρας της της αξιομεγαλοψύχου γενναιομεγαλοπρεπείας ευγενείς άνδρας της Γαλλίας, ζήτω με αειθαλίας οι σοφοί άνδρες της Γαλλίας ΑΜΗΝ!

Περικαλώ λοιπόν τους τους ευγενείς και σοφούς Γάλλους δια να το υποδεκτούν με ευμένειαν, και μεγίστου ανδρός εύνοιαν, πάντα υπέρ έννοιαν, του αδάμαντος Αναπολέοντος η υψηλή εύνοια και δια το υψηλόν και ηλιακόν όνομα του αοιδίμου Αναπολέοντος.

Και δια την Λευκάδα της συντακτικής περιγραφής η πληρωμή του είναι 2 τάλληρα, εκτός δε της Ελλάδος 3, αν έχη την ιδιόχειρον υπογραφήν του ποιητού· αν δε δεν την έχη, φαίνεται ως νόθον και καταδιώκεται με πρόστιμον 1000 ταλλήρων.

Εν Αθήναις, την 10 Οκτωβρίου 1841

Ο Ποιητής

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ

Ματθαίου

εκ της Νήσου Αμοργού Ρομφαίου

και των Ποιητών Κορυφαίου

***

Απολογία Ποιητική

Ο ποιητής είναι στολή, υψηλής αειθαλίας

Καθώς λάμπει και ο ήλιος σε όλας τας βασιλείας.

Λερμπαλέρ όταν όμως τον τιμούσιν οι κόμοι και οι κομήται

και από κανένα δεν φθονείται, όταν όμως τον φθονούσιν

μένουσιν και αυτοί να τους εφτυούσιν.

Επειδή αποδεικνύονται ως ανάξιοι της αξίας τους.

Δεικνύοντες λελαλεύ επειδή δεν εγνώριζον και την στολήν

τους παροργίζουν και ο ποιητής αδιαφορεί.

Και με το κοντύλι του τραγωδεί,

Λερμπαλέρ την αλήθειαν υψώνει

Και το ψεύδος θανατώνει.

Ξιφίλ μαλέρ ιδού λοιπόν η φρονιμάδα

Του ποιητού η νοστιμάδα

Ως να παίζει την αμάδα με φρόνιμον αράδα ας ομιλούν.

Και οι τρικαβαίοι και μετριούνται οι Χαλδαίοι όσοι

Ηγαπημένοι του φθόνου ερωμένοι λέγονται κατηραμένοι.

Διότι εις τα απέχια είναι παραδομένοι.

Αθήναι την 15 Φεβρουαρίου 1842

Γ. ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΣ